I. Genel Olarak
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) başta telegram ve twitter olmak üzere sosyal medya platformları üzerinden yapılan paylaşımlar, kapalı grup oluşumları konusunda web sitesinden farklı tarihlerde uyarılarda bulunmuş, çok sayıda suç duyurusu yapmış veya PBE nedeniyle IPC uygulamıştır. Ancak cezai mevzuatın ve dolayısı ile yaptırımların etkisizliği, kolayca dolanılabilmesi ve cezaların etkisizliği bu yapının değişik formatlarla devam etmesine neden olmaktadır. Son dönemde moda olan sosyal medya bazlı kapalı grup oluşumu ise twitter (X) abonelik sistemidir. Hem kısa hem bilgi verici bir yazı yazmak zor olacak hadi bakalım…
II. Eğitim Perdesi
Öncelikle belirtecek olursak grup kurucusu bakımından“biz eğitim veriyorduk” şeklinde bir savunmanın geçerliliği yoktur. Öncelikle siz bir eğitim verme lisansına sahip misiniz? Bu iş MEB mevzuatı kapsamında alınan hangi izin ile yapmaktasınız? SPK Başkanı Ömer Gönül’ün, twitter, telegram WhatsApp gruplarına ilişkin bir röportajında da “yakaladıklarımız eğitim veriyorduk şeklinde savunma yapıyor”şeklinde de ifade ettiği üzere “eğitim perdesi” altında hem para toplanması nedeniyle peşinen maddi menfaat sağlanmakta ve en basit ifadesi ile “ birlikte hareket” edilme tanımına giren faaliyet gösterilmektedir.
III. SPK Uyarıları
SPK’da farklı tarihlerde sosyal medyada ve “kapalı gruplarda” hisse pazarlanması vb. hukuka aykırılıklar konusunda özellikle 2017, 2020 ve 2023 senelerinde duyurular yapmıştır. Bu duyurularda SPK, “Söz konusu gruplara dâhil olan yatırımcıların, bu grupları yönlendiren kişiler tarafından işlenen suçlara iştirak kapsamında sorumluluklarının doğabileceği…” ve “ söz konusu gruplara dâhil olan yatırımcıların, bu grupları yönlendiren kişiler tarafından işlenen suçlara iştirak kapsamında sorumluluklarının doğacağı” şeklinde uyarılar yapmıştır.
IV. Değerlendirmemiz
Kanımızca, üyelik bazlı kapalı twitter abone gruplarının, SPK’nın daha önce yaptırım uyguladığı telegram ve WhatsApp vb. gruplarından niteliksel bir farkı bulunmamaktadır. Burada hem grup kurucusu hem de katılımcılar cezai müeyyide riski altındadır.
Bu gruplar özellikle kurucusu tarafından piyasa bozucu işlem veya dolandırıcılığı için araç/perde olarak kullanılabilmektedir. Bu gruplara ödeme yaparak abone olan kişiler sistemsel olarak kayıtlı olup, SPK’nın bu kişilerin listesine yapacağı soruşturma veya en geç kovuşturma aşamasında ulaşma imkânı bulunmaktadır. Bir diğer ifade ile bu gruplarda katılımcıları tespit kolaylığı bulunabilecektir. Yukarıda belirttiğim üzere burada eğitim veriyorduk savunması suç/kabahatten kurtulmaya yönelik olup, dinlenmez.
Peki bu gruptakiler ve grup kurucusu, PBE ve manipülasyon ayrımında ve bu kategoriler içerisinde nasıl yaptırımlarla karışabileceklerdir? Burada hukuka aykırılığın somut olayda işleniş şekillerine göre çok fazla sayıda kombinasyon olması nedeniyle farklı cevaplar verilebilecektir.Grup katılımcıları, SPK’nın duyurularında belirttiği gibi iştirak eden olarak nitelendirilebilecektir.
Biz her ne kadar SPK duyurularında SerPK m. 107’denyani piyasa dolandırıcılığı suçundan bahsetmiş olsa da burada kastı ve suçun unsurlarını ispat zorluğu nedeniyle bu maddeyerine PBE düzenlemesinden yararlanılabileceğini öngörüyoruz.
İşlem bazlı piyasa dolandırıcılığını (manipülasyon) düzenleyen SerPK m. 107(1) şu şekildedir: “Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla (kastıyla) alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Ancak, bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarı, suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamaz”.
İşlem bazlı piyasa dolandırıcılığı bakımından suçun diğer unsurlarını sağlanmış olması halinde zarar etmiş olmanız sizi suçtan kurtarmaz. Burada menfaat sadece ceza kapsamında etkendir. Bu tür grupları kuranlar, mevzuatı ve dolanmak için kendi adına işlem açmaz veya tahtada yapılan operasyona nazaran göstermelik bir meblağı elinde tutar ve sorulduğunda “malım duruyor ben de zarardayım” vb. gibi söylemlerde bulunur. Ancak, grubu kuran kişinin bağlantılı olduğu ancak görünürde olmayan kişiler tahtada tersine vb. işlemler ile yüksek kar yazmaya devam eder.
Bilgi bazlı piyasa dolandırıcılığını düzenleyen SerPK m. 107(2) gereğince sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla (kastıyla) yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlayanlar üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Burada sonradan Kanun değişikliği ile (6637 sayılı Kanun m. 11) maddeyi uygulanamaz kılan bir menfaat sağlama unsuru eklenmiştir. Ancak, özellikle grup kurucusu kişi bakımından SerPK m. 107(2)’de bilgi bazlı piyasa dolandırıcılığı için aranan “manfaat sağlama” unsurunun hâlihazırda abonelik bedeli almış olması nedeniyle var olduğu aşikardır. Bu nedenle özellikle grup kurucusu kişi cezai risk altındadır.
SerPK m. 107’deki fiillerin kasıtlı işlenmesi gerekmeyenkabahat niteliğindeki ve idari para cezası (IPC) yaptırımlı hali ise SerPK m. 104 ve PBE Tebliği ile düzenlenmiştir. Piyasa bozucu eylemler, SerPK m. 104 ile ilk defa Kanun ile düzenlenen, makul bir ekonomik veya finansal gerekçeyle açıklanamayan, borsa ve teşkilatlanmış diğer piyasaların güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikte olan ve bir suç oluşturmayan eylemlerdir.
SPK’ca belirlenen PBE’yi gerçekleştiren kişilere, 2024 yılı içerisindeki fiiller için 246.511,47TL- 6.168.483TL arasında menfaatten bağımsız IPC verilir. Ancak, bu suretle menfaat temin edilmiş olması hâlinde verilecek IPC’nin miktarı bumenfaatin iki katından az olamaz. SerPK’da tanımlanan kabahatlerden birinin idari yaptırım kararı verilinceye kadar birden çok işlenmesi hâlinde, ilgili hükme göre, ilgili gerçek veya tüzel kişiye bir IPC verilir ve verilecek ceza iki kat artırılır. Ancak, bu kabahatin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi veya zarara sebebiyet verilmesi hâlinde verilecek IPC miktarı bu menfaat veya zararın üç katından az olamaz. Yani burada menfaat cezanın miktarı bakımından önemlidir.
PBE, Tebliğ’de farklı madde ve kategorilerdedüzenlenmiştir. Ücretli kapalı twitter (X) gruplarının grupkurucusu ve grup üyeleri bakımından Tebliğ m. 5 (emir ve işlemlere ilişkin piyasa bozucu eylemler) ve Tebliğ m. 6 (iletişim veya haberleşme yoluyla işlenen piyasa bozucu eylemler) kapsamında soruşturulması olasıdır.
Kanımızca ücretli ve kapalı twitter (X) gruplarındaki kişiler, “birlikte hareket eden kişiler” tanımına girebilecek niteliktedir. Bu bağlamda Tebliğ m. 3’e göre “ Birlikte hareket eden kişiler” : “…… 3) Aynı kişi ya da kişilerin yönlendirmesiyle hareket ederek, 4) Bir ya da birden fazla kişiyi yönlendirerek.….6) Aynı ……. sanal ortamı ………kullanarak, emir ileten, işlem gerçekleştiren, ……. kişilerdir”.
İşlem bazlı PBE’yi düzenleyen Tebliğ m. 5’e göre tek başına ya da “birlikte hareket eden kişiler” tarafından borsa ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda gerçekleştirilen, sermaye piyasası araçlarının fiyatları, fiyat değişimleri, işlem hacimleri, işlem miktarları, işlem oranları, emir miktarları, emir oranları, emir iptal miktarları, emir iptal oranları veya emir gerçekleşmeoranları gibi sermaye piyasalarının işleyişi veya sermaye piyasası araçlarının fiyatlarının belirlenmesiyle ilgili veriler dikkate alındığında önemli veya etkili kabul edilebilecek nitelikte alım veya satım yapılması hesap hareketi gerçekleştirilmesi, emir verilmesi, emir iptali veya emir değiştirilmesi; Farklı fiyat kademelerine emir iletilmesi …….ve benzeri işlemler ( Tebliğ’de sayılan işlem kalıpları örnektir) işlemler yapılması suretiyle ……. fiyatın doğru ve dürüst bir şekilde oluşmasını zorlaştıran ya da engelleyen fiil ve davranışlar piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilir.
Ücretli kapalı Twitter (X) gruplarındaki kişiler, birlikte hareket eden kişiler olarak eşgüdüm halinde işlem yaptıklarında önemli ve etkili işlem yapabilir ve “birlikte hareket edenler”olarak piyasa bozucu eyleme vücut verebilirler. Burada kastınızın bir önemi bulunmaz. Grup kurucusunun bağlantılı gizli şerikleri ise grubun tersine işlem bakımından fail olabileceklerdir.
PBE Tebliği’nin bilgi bazlı PBE’ye dair düzenlemesi olan ve 2017’de değişikliğe uğrayan “İletişim veya haberleşme yoluyla işlenen piyasa bozucu eylemler” başlıklı 6. maddesinin ilk fıkrasına göre “ (1)Sermaye piyasası araçlarının fiyatları, değerleri veya yatırımcıların kararlarını etkileyebilecek nitelikte veya bunlara etki edebilecek piyasa göstergelerine ilişkin olarak yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi verilmesi, söylenti çıkarılması, haber verilmesi, özel durum açıklaması yapılması, yorum yapılması veya rapor hazırlanması, bu fiilleri gerçekleştirenler tarafından söz konusu fiilleringerçekleştirilmesinden önce veya sonra ilgili sermaye piyasası aracında her türlü emir verilmesi ve/veya işlem yapılmasıhalinde piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilir”. Bu maddenin lafz’ı kapsamında ücretli kapalı grupta yatırımcılarım kararlarını etkileyecek yorum, yanıltıcı bilgi, söylenti çıkarmak dahi PBE’dir. Ancak, SPK, sosyal medyaya ilişkin paylaşım yaptırımlarında genelde aşağıdaki düzenlemeyi kullanmaktadır ki Kanımızca burada yanlış bir uygulama gerçekleştirmektedir.Çünkü aşağıdaki düzenlemeyi dolanmak bir manipülatör için oldukça basittir.
Tebliğ m. 6 (4)’r göre ise “ Sermaye piyasası araçları hakkında gazete, televizyon, internet veya benzer nitelikte kitle iletişim araçları kullanarak yorum veya tavsiyedebulunduktan sonra, yorum veya tavsiyesini değiştirinceye kadar veya her halükarda 5 iş günü içerisinde, alım veya tut tavsiyesi verdiği halde satmak ya da satım tavsiyesi verdiği halde almak piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilir”.
Tebliğ m. 6’nın ilk fıkrası genel ve kapsayıcı bir düzenlemedir. Tebliğ m. 6(4) ise sadece özel bir PBE kalıbını düzenlemektedir. Yani yukarıda belirttiğimiz üzere mevzuatı dolanmak üzere kendi adına işlem açmayan grup kurucusu kişi, ücretli kapalı gruptaki yorumu ve yönlendirici paylaşımı nedeniyle Tebliğ m. 6(1) kapsamında sorumlu tutulabilecektir. Uygulamadaki anlayış ve SPK’nın mevcut uygulamasının aksine olarak 5 işgünü kuralı, bilgi bazlı PBE bakımından örnek bir kalıptır.
Yukarıda belirttiğimiz üzere “Masum” grup katılımcıları bakımdan cezai risk, özellikle gruptaki paylaşımların ardından aynı yönde birlikte işlem yapmalarından kaynaklı olabilecektir.Kaldı ki, ücretli ve kapalı x grubunda, kısır tarifi paylaşılmadığına göre, para ödeyip kapalı bir gruba girmiş olmaları zaten onların grupta yazılan bir tahtada birlikte hareket etme ve manipülasyon veya PBE işleme yönünde kasıt ve niyetlerini, kanımızca bir karineyi ortaya koymaktadır.
Son tahlilde ücret ödeyerek kapalı bir gruba girmeniz, sizi kendi paranız ile X sisteminde kayda alacak ve PBE yerine piyasa dolandırıcılığı kapsamından yargılanmaya dahi götürebilecektir. Ücret verip kendi isteğiniz ile birlikte hareket etmenin doğal sonuç olacağı aşikâr olan bir kapalı gruba girmekte, sonuçta birlikte aynı yönde işlem yapmakta ve piyasanın normal mecrasını bozmaktasınız.
Law__Capital
Yorumlar kapalı.