İran, Ukrayna’ya karşı savaş boyunca Rusya’nın birkaç sadık müttefikinden biri oldu, ancak Tahran şimdi iki cephede düşmanı İsrail ile dolaylı olarak savaşmanın getirdiği zorluklarla karşı karşıya.
Analistler baskı altında İran’ın, daha fazla hava savunma kapasitesine ve İran’a yönelik çok beklenen ancak henüz gerçekleşmemiş doğrudan bir İsrail saldırısını tespit etmek için askeri istihbarata ihtiyaç duyması nedeniyle yardım için Rusya’ya yönelmeye başlayabileceğini söyledi.
Rusya, Tahran’a bu tür kapasiteler sağlamak için iyi bir konumda, ancak İslam Cumhuriyeti’ne ne ölçüde yardım edeceği belirsizliğini koruyor.
Düşünce kuruluşu Chatham House’da Orta Doğu ve Kuzey Afrika Programı’nda yardımcı araştırmacı olan Bilal Y. Saab, Perşembe günü CNBC’ye yaptığı açıklamada, itibarın uluslararası ilişkilerde – otoriter ülkeler arasında bile – son derece önemli olduğunu belirterek, “İranlıların Ruslardan kendilerine bir şeyler sağlamaları konusunda yüksek beklentileri olduğunu tamamen bekliyorum” dedi.
“Bu yüzden Ruslar bundan vazgeçecekse, bunun sadece İranlılarla olan ilişkileri açısından değil, Çinliler gibi diğer ortakları açısından da sonuçları olacak,” dedi.
“Bunun için iyi olduklarına dair bir tür itibarlarını sürdürmeleri gerekiyor ve bu yüzden onlara ihtiyaç duydukları şeyi gerçekten sağlayacaklarına dair orta ila yüksek beklentilerim var. Şimdi, onlara ihtiyaç duydukları her şeyi sağlayıp sağlamayacaklarını kimse bilmiyor.”
Saab, Rusya’nın İranlılar adına İsrail’e karşı askeri müdahalede bulunmasının pek olası olmadığını, çünkü zaten “Ukrayna’da çok fazla bataklığa saplandığını” söyledi.
“Ayrıca İranlılar konusunda Amerika Birleşik Devletleri’ne karşı oynamak da çok riskli bir oyun… bu yüzden kenarda kalıp mümkün olduğunca uzaktan yardım etmeye çalışmaları daha olası,” dedi.
CNBC, yorum almak için Kremlin ve İran dışişleri bakanlığıyla iletişime geçti ve henüz bir yanıt alamadı.
Stratejik ittifak
İran ve Rusya’nın “stratejik ittifakı”, Rusya’nın Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinden bu yana çok daha derinleşti.
Tahran, ağır yaptırımlara tabi tutulan Moskova’nın askeri donanım sağlamak için güvenebildiği birkaç ortaktan biri.
Batılı yetkililer, İran’ı Rusya’ya yüzlerce insansız hava aracı (İHA) tedarik etmekle ve Rusya’da bir drone fabrikası inşa etmeye yardım etmekle suçladı. Kiev, Moskova’nın savaş sırasında kendisine saldırmak için şimdiye kadar 8.000’den fazla İran yapımı drone kullandığını söylüyor.
Daha yakın zamanda ve Batılı yetkilileri daha fazla endişelendiren bir şekilde, İran Rusya’ya balistik füzeler göndermekle suçlandı ve yaptırımlara maruz kaldı.
İki müttefik arasındaki silah transferleri, ABD’nin İran’ı Rusya’nın “en büyük askeri destekçisi” olarak tanımlamasına yol açtı, ancak her iki ülke de drone ve füze transferlerinin gerçekleştiğini reddetti. Ancak Tahran, savaş başlamadan önce Rusya’ya drone gönderdiğini kabul etti.
Rusya ayrıca Ukrayna altyapısına saldırmak için drone kullandığını da reddediyor, ancak savaş sırasında İran yapımı drone’ların Ukrayna altyapısına zarar verdiği veya ele geçirildiği çok sayıda durum oldu.
Bu arada Tahran, kendi askeri yeteneklerini geliştirmek için Rusya’ya yöneldi ve raporlara göre, sofistike Rus hava savunma sistemleri ve çeşitli savaş uçakları tedarik etmeyi hedefliyor, ancak bu tür donanımların teslimatıyla ilgili ayrıntılar belirsizliğini koruyor.
“İran’ın Ukrayna’daki kampanyası için Rusya’ya drone’lar ve daha yakın zamanda füzeler sağlaması, Rusya-İran ilişkilerinde önemli bir evrimi işaret ediyor. Carnegie Endowment for International Peace düşünce kuruluşundan Karim Sadjadpour ve Nicole Grajewski, bu ayın başlarında yaptıkları analizde, savaşın kendisinin zaten gelişmekte olan Rusya-İran bağlarına bir hızlandırıcı olarak hizmet ettiğini ve iş birliklerini yeni zirvelere taşıdığını belirttiler.
İran’ın desteği karşılığında Rusya, İran’ın askeri yeteneklerini çeşitli alanlarda güçlendirdi, şunları kaydettiler: “İran, Rusya’dan gelişmiş konvansiyonel silahlar edinmede önemli ilerleme kaydetti ve bu da savunma yetkililerinin uzun süredir devam eden hedeflerinden bazılarını gerçekleştirmesini sağladı. Kasım 2023’te Tahran, Su-35 savaş uçakları, Yak-130 eğitim uçakları ve Mi-28 saldırı helikopterleri için anlaşmalar sağladı, ancak şimdiye kadar yalnızca Yak-130’lar teslim edildi.”
Rusya, İran’a “ilişkilerini tam teşekküllü bir savunma ortaklığına dönüştüren benzeri görülmemiş düzeyde askeri ve teknik destek” sunuyor, dedi Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü John Kirby 2022’nin sonlarında. O zamanlar “Bu ortaklık sadece Ukrayna için değil, İran’ın bölgedeki komşuları için de bir tehdit oluşturuyor,” demişti.
Ekim 2024’e hızlıca ilerleyelim ve Rusya’nın Tahran’ın askeri yeteneklerini güçlendirme isteği, Ukrayna’ya karşı savaşı uzadıkça azalabilirken, İran’ın Rusya’ya silah tedarik etme yeteneği artık sınırlı olabilir.
Tahran, bölgesel vekilleri olan militan gruplar Hamas ve Hizbullah ile iki cephede dolaylı olarak düşmanı İsrail ile savaşıyor, sırasıyla Gazze Şeridi’nde ve Lübnan’da ağır ve sürekli İsrail saldırılarına maruz kalıyor ve militan grupların liderlerinin ölümlerinden sonra ciddi şekilde zayıflamış görünüyor.
İran destekli Husiler ile birlikte Yemen’deki gruplar, Tahran’ın “Direniş Ekseni” olarak adlandırdığı, İran’ın bölgedeki İsrail ve ABD etkisine karşı çıkmak için desteklediği grubu oluşturuyor. ABD’ye karşı bu ortak antipati ve “yeni bir dünya düzeni” yaratma arzusu, İran ve Rusya’yı büyük ölçüde birbirine bağlayan şeydir.
Bu hafta, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İranlı mevkidaşı Masoud Pezeshkian’ın Rusya’daki BRICS zirvesinin aralarında bir araya gelmesiyle, derinleşen ekonomik ve stratejik iş birlikleri hakkında daha fazla netlik sağlanabilir.
Her iki ülke de “stratejik ortaklık anlaşması” imzalamaya yakın olduklarını söyledi – müzakereler 2022’nin başlarında başladı – ve bu forumda sonuçlandırılabilir. Ortaklığın neyi içereceği henüz belli değil.
Sınırları olan bir ittifak
Rusya, Orta Doğu’daki kendi askeri, ekonomik ve jeopolitik çıkarları göz önüne alındığında, İsrail’in Gazze bölgesinde ve Lübnan’daki askeri eylemlerinin genişlemesini muhtemelen dikkatle izliyor.
Şu ana kadar bölgede, başta ezeli rakipleri İran ve İsrail olmak üzere, genel olarak iyi ilişkiler sürdürdü, ayrıca Suriye, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile stratejik bağlarını da derinleştirdi.
Bu nedenle, İsrail ile İran’ın vekilleri arasındaki çatışma, Rusya’nın bölgedeki çıkarlarına tecavüz etmeye başlayabilir.
Bunun en son örneği, İsrail’in 3 Ekim’de, Rusya’nın on yıl önce ülkenin iç savaşı sırasında Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad hükümetini desteklediğinden beri işlettiği Suriye’nin Hmeymim Hava Üssü yakınlarındaki İran güçlerine yönelik bombalamasıdır.
Analistler, İran ile İsrail arasında daha geniş ve doğrudan bir savaş olması durumunda Rusya’nın İran’ı desteklemek için ne yapacağının belirsizliğini koruduğunu, ittifakın derinliğini sorguladıklarını ve Moskova’nın zaten insan gücü ve askeri kaynaklar açısından büyük bir çekim olan Ukrayna’daki savaşa karışmış olduğunu söylüyor.
Rusya Uluslararası İlişkiler Konseyi’nden İran uzmanı Nikita Smagin, Pazartesi günü yaptığı analizde, “İsrail ile İran arasındaki tırmanan çatışma, Orta Doğu’daki Rus çıkarlarını etkilemeye ve bir dizi Rus-İran projesini tehdit etmeye başlıyor” dedi.
“Bununla birlikte Moskova, doğrudan müdahil olmaktansa gelişen duruma uyum sağlamayı tercih ediyor. Rusya, İran’ı İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri ile olan çatışmasında kurtaramaz ve kurtarmayacak” diye belirtti.
Moskova’nın Ukrayna’daki savaşı, başka bir savaş için “zamanı olmadığı” anlamına geliyor, Smagin’e göre, Rusya’nın İsrail ile çatışmaya dolaylı olarak dahil olmaya motive olmasının tek nedeninin ABD’yi zayıflatmak olması durumunda olacağını ekledi.
Smagin, “Rusya, Hizbullah ve Husiler de dahil olmak üzere İran’ın vekil güçlerine silah tedarik ederek İran’ı desteklemeye çalışabilir,” dedi. “Ancak, Kremlin için, bu tür teslimatlar İsrail’den ziyade Amerika Birleşik Devletleri’ne zarar verecekse, bu daha mantıklı olurdu.”
Yorumlar kapalı.