Avrupa Birliği, yapay zeka (YZ) teknolojilerinin etik, güvenli ve insan odaklı kullanımını sağlamak amacıyla dünyanın ilk kapsamlı düzenlemesi olan Yapay Zeka Yasası’nı (AI Act) yürürlüğe koydu. 1 Ağustos 2024’te yürürlüğe giren yasa, yapay zeka sistemlerinin piyasaya arzı ve kullanımı ile ilgili kapsamlı kurallar getiriyor.
Temel Amaç ve Hedefler
Yasa, yenilikçiliği teşvik ederken YZ teknolojilerinin olası zararlı etkilerine karşı halk sağlığı, güvenlik, çevre, demokrasi ve hukukun üstünlüğü gibi temel hakların korunmasını hedefliyor. Yasa, genel olarak yapay zeka uygulamalarının güvenilir, şeffaf ve izlenebilir olmasını sağlamayı amaçlıyor. Ayrıca, yüksek riskli YZ uygulamalarının belirlenmesi ve bunların sıkı düzenlemelere tabi tutulması öngörülüyor.
Düzenlemenin Ana Hatları
- Yüksek Riskli Uygulamalar: Sosyal puanlama yapan yapay zekâ uygulamaları, insan davranışını manipüle eden sistemler, duygu tanıma sistemleri, biyometrik veriyi uzaktan tanıyarak önleyici polislik gibi bazı uygulamalar temel haklara aykırı olduğu gerekçesi ile yasaklanıyor. Buna karşılık, sağlıkta, işe alımda veya kredi başvurularının değerlendirilmesinde kullanılan sistemler yüksek riskli uygulamalar olarak değerlendirilerek bunlrda risk önleyici sistemler, yüksek kaliteli veri setleri, kullanıcı bilgisi, insan denetimi, siber güvenliğe ilişkin kurallar gibi koşullar zorunlu tutuluyor.
Chatbot’lar gibi örneğin çevrim içi alışverişte karşımıza çıkan yapay zekâ uygulamalarında ise, kullanıcıların mutlaka bir makineyle iletişimde oldukları hakkında uyarılmaları gerekiyor.
Spam filtreleri veya video oyunlar gibi bazı uygulamalar ise düşük riskli olarak görülerek herhangi bir koşul getirilmiyor.
‘Deep fake’ teknolojisi ile video, fotoğraf veya sesle oynandığında bunun mutlaka bildirilmesi, biyometrik veriye dayalı sınıflandırma veya duygu tanıma ve algılama sistemleri kullanıldığında da kullanıcılara bilgi verilmesi şart. Sosyal medya platformları ve ulusal resmi daireler bu düzenlemelerin denetiminden sorumlu olacak.
- Etik ve Hukuki Çerçeve: Yasa, yapay zeka sistemlerinin etik kurallara uygun şekilde geliştirilmesi ve kullanılması için bir çerçeve sunuyor. Özellikle, bireylerin biyometrik verilerinin kullanımı sıkı kurallara bağlanmış durumda. Örneğin, yüz tanıma sistemleri sadece mahkeme kararıyla ve belirli ağır suçların takibinde kullanılabilecek.
- Şeffaflık ve İzlenebilirlik: Yasa, YZ uygulamaları geliştiricilerinin metin, görsel ve videoların yapay zeka tarafından oluşturulduğunu belirtmelerini zorunlu kılıyor .
- Yapay zekâ yasası aynı zamanda genel amaçlı yapay zekâ modelleri için de kurallar getiriyor. Üye Devletler 2 Ağustos 2025’e kadar yapay zekâ kurallarının uygulanmasından sorumlu olacak ve piyasa denetim mekanizmalarını uygulayacak ulusal makamları belirleyecek. AB düzeyinde ise sorumlu Avrupa Komisyonunun Yapay Zekâ Ofisi olacak. Avrupa Yapay Zekâ Kurulu ise yapay zekâ yasasının tüm Üye Devletlerde yeknesak uygulanmasından sorumlu olacak. Yüksek riskli yapay zekâ uygulamaları ile ilgili kuralları ihlal edenlere küresel yıllık cirolarının %7’sine kadar çıkabilecek cezalar uygulanabilecek.
Uygulama ve Denetim
Yapay zekâ yasası aynı zamanda genel amaçlı yapay zekâ modelleri için de kurallar getiriyor. Üye Devletler 2 Ağustos 2025’e kadar yapay zekâ kurallarının uygulanmasından sorumlu olacak ve piyasa denetim mekanizmalarını uygulayacak ulusal makamları belirleyecek. AB düzeyinde ise sorumlu Avrupa Komisyonunun Yapay Zekâ Ofisi olacak. Avrupa Yapay Zekâ Kurulu ise yapay zekâ yasasının tüm Üye Devletlerde yeknesak uygulanmasından sorumlu olacak.
Sanayi ve Bireysel Kullanıcılar
Sanayi kuruluşları, yeni düzenlemeler nedeniyle bazı endişelere sahip. Özellikle yeni YZ uygulamalarının geliştirilmesi ve piyasaya sunulmasında daha fazla bürokrasi ve maliyet öngörülüyor. Bireysel kullanıcılar ise bu düzenlemelerden büyük ölçüde muaf tutulmuş durumda, ancak sosyal medya platformları üzerinden yanlış bilgi ve nefret söylemi gibi içeriklerin kaldırılması gibi sorumluluklar devam ediyor . Yüksek riskli yapay zekâ uygulamaları ile ilgili kuralları ihlal edenlere küresel yıllık cirolarının %7’sine kadar çıkabilecek cezalar uygulanabilecek.
SON SÖZ :AB’nin Yapay Zeka Yasası, hem etik ve güvenli YZ kullanımını sağlama hem de yenilikçiliği teşvik etme konusunda önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Bu yasa, diğer ülkeler için de bir model oluşturabilir ve global yapay zeka düzenlemelerine ilham verebilir.
“Yakında dijital bölünme varsıllar ve yoksullar arasında değil, uzmanlığa sahip olanlar ve olmayanlar arasında olacak.” -Howard Rheingold
AB, Yapay Zeka ve Dijital İttifaklar konusunda kapsamlı bir değerlendirme için
bkz: https://www.ikv.org.tr/images/files/ikv_ab_dijital_ittifaklari_degerlendirme_notu_bared_cil
Yorumlar kapalı.