Haziran 2023’ten itibaren değişen ekonomi yönetimi ile birlikte vatandaşın gündemini meşgul eden konu: Vergi.
Vergi, esas olarak kamu harcamalarının finansmanı için önemli bir gelirdir. Ayrıca zaman zaman etkin piyasalarda piyasayı regüle etmek (düzenlemek) için Maliye Politikası olarak da kullanılmaktadır. Ancak günümüzde Maliye Politikaları görmezden geliniyor, bu ayrı bir mesele.
Vergi ile ilgili birçok teori olmakla birlikte lisans dönemimden itibaren en çok ilgimi çeken husus Laffer Eğrisi oldu. 1974 yılında Arthur Laffer, vergi indirimlerinin vergi gelirinin artmasına; tam tersi durumda da yani vergi artışlarının da vergi gelirlerini azaltacağı görüşünü ortaya atmıştır. Literatüre Laffer Eğrisi olarak geçse de bu meseleyi İbn Haldun, 14. yüzyılda kaleme aldığı Mukaddime adlı eserinde “Devletin başlangıç dönemlerinde vergilerin kişiler üzerindeki yükü hafiftir, ancak toplam olarak kayda değer miktardadır. Bunun sebebi dine uyan devletin yalnızca Şeriat’ın istediği yükümlülükleri yani zekât, haraç ve cizyeyi emretmesidir ki, bunların fertler üzerinde ağır bir yükü yoktur… Bunlar gözetilmesi gereken sınırlardır.” şeklinde yaklaşık 600 yıl önce dile getirmiştir.
İktisatçıların önemli bir kısmı da (arz yönlü iktisatçılar) bu görüşe katılmış ve artan vergilerin tasarruf etme, harcama ve yatırım yapma dinamiğini bozarak milli geliri azaltıcı etkisi olduğunu savunmuşlardır.
Laffer Eğrisine göre yapılan vergi indirimleri neticesinde “indirim” kadar gelir kaybı olur ancak; düşen vergi yüküyle birlikte istihdam ve üretim artar. Böylece aslında “indirim”, kısa vadede gelir kaybı olmakla birlikte, orta ve uzun vadede milli geliri artırıcı bir unsur olur.
Laffer Eğrisi aşağıda gösterilmiştir:
Eğri bize verginin bir R2 noktasının “doyum” noktası olduğunu gösteriyor. R2’den fazla olan vergi oranlarının vergi gelirini azaltıcı etkiye sahip olduğunu grafikte görebiliyoruz.
OECD’nin 25 Nisan 2024’te yayımladığı “Ücretlilerin Vergilendirilmesi Raporu”nda (https://www.oecd.org/en/publications/taxing-wages-2024_dbcbac85-en.html) Türkiye’de bir çalışanın 2023 yılındaki vergi oranının %38.4 olduğu tespit edilmiştir. 2022 yılındaki ortalama vergi yükü ise %37.2.
Gelin 2022 ve 2023’te toplanan vergilerin GSYİH’ya oranına bakalım.
Strateji ve Bütçe Başkanlığı – Merkezi Bütçe Aylık Gerçekleşmeleri verilerine baktığımızda 2022 yılında toplam 2.353.286.000.000 TL vergi geliri olmuş; bunun GSYH’ine oranı ise %16 iken 2023 yılında toplam 4.500.866.000.000 TL vergi gelirine karşılık GSYH’ya oranı ise %17 olmuş. Vergi artmasına rağmen vergi geliri azalmamış. Yani 2022 ve 2023’te Laffer’in R1-R2 bölgesinde kalmışız.
2024 verileri geldiğinde Laffer Eğrisinin 2024 yılı için geçerliliğine ayrıca bakacağız. Eğer yine R1-R2 bölgesinde kalırsak; yani artan vergilere rağmen vergi tahsilinde bir azalma yoksa (ekonomi yönetiminin değişmeyeceği ve seçim ekonomisi olmayacağı varsayımıyla) hoşgelsin yeni vergiler…
Ömer Niyazi ERTEN
Yorumlar kapalı.