Açığa Satış Ne Getirir, Ne Götürür?

Bir düzenlemenin artıları ve eksilerini konuşabilmek için önce o kavramı, içeriğini tam olarak anlayabilmemiz gerekmektedir.

Bu kapsamda; Açığa satışın ne olduğunu, dinamiklerini ve kanuni alt yapısını aşağıdaki yazı ile anlatmaya çalışmıştım.

Açığa Satış Nedir?

Şimdi gelelim son dönem en çok tartışılan konuya ;

Açığa satış borsayı bitirir mi, diriltir mi?

Hadi bakalım açığa satışın etkisi ne olacak?

Hadi piyasada var olan sözlü dalaşmalardan bir adım öteye gidelim ve rakamlarla tespitlere başlayalım.

2020-2022 döneminde açığa satış işlem hacminin toplam işlem hacmine oranı sürekli olarak artış göstermiştir.

Tamam açığa satış var bu kadar artarken endeks ne oldu derseniz; XU100 1.150 puan seviyesinden, 5.460 seviyesine kadar gelmiş 3 yıl içerisinde

Pek bu istatistiğe inanmasan da, piyasada çok kullanılan bir veri olduğu için sunmak istedim. 2020-2022 arasında açığa satış hacmi %140 artmışken ve bununla birlikte yabancı takas oranı da yarı yarı düşmüşken BİST100 endeksi yaklaşık %400 artış göstedi.

Durun aklınız karışmasın çünkü rakamlarla oynayarak algı yönetmek kolaydır. Tabii ki bu yükselişte açığa satışın etkisi olsa da çok kısıtlı kalmıştır. Negatif reel faiz, kredi maliyetinin düşük olması, borsaya yeni gelen 7 milyon yatırımcı vs vs gibi sebeplerin yanında tabii ki açığa satıştan bahsetmek komik olur.

Ama şunu unutmamak lazım açığa satışın olması o dönemde borsanın düşmesini sağlamadı…

Şimdi gelelim bugüne; likidite kuraklığı, vadeli taraftaki baskı, enflasyon muhasebesi kaynaklı olarak şirket bilançolarının yatırımcıları üzmesi, resesyon riski, jeopolitik riskler vs vs sebepleri ile BİST100 Temmuz 2024’de bugüne en yüksek gördüğü seviyeden % 20 düşüş yaşadı.

Merkez Bankası verilerinin net olarak gösterdiği üzere Temmuz-Ekim arasında yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi stoğu düzenli olarak düşmektedir.

Peki o dönemdeki aracı kurum hacim verilerine baktığımızda ne göreceğiz? Sürekli olarak sosyal medyada yabancı olarak addedilen HSBC, GLOBAL ve ailemizin aracı kurumu BOFA alıcı tarafta!!!

Bunun sebebinin yurtdışı yerleşiklerin ödünç payları satıp müteakiben de yerine koyması olduğunu söylememe gerek yok sanırım. Açığa satışın arka kapısı olarak değerlendirilen bu durum ile, bu hak kısırlı bir kitle için ve mevzuat arkasına dolanarak zaten yapıldığının altını çizerek bu konuyu burada kapatıyorum

Peki herkesin beklediği sonuca gelelim;

Açığa satış borsanın işleyisine etki etse de, endeksin yönüne etki etmeyecektir.

Aksini söyleyenler için; 2020-2022 arasındaki açığa satışın serbest olduğu dönem ile Temmuz-Ekim 2024 arasındaki satışın yasak olduğu dönemlere birbirinden farklı iki döneme bakmasını tavsiye ediyorum.

Peki etkileri ne olacak derseniz;

Mayıstan günümüze aracı kurumların toplam işlem hacmine baktığımızda, düzenli olarak düştüğü görülmektedir. Açığa satışın serbest bırakılması ile birlikte, işlem hacimlerini artacağı, piyasadaki likiditenin artarak daha işlevsel bir piyasa olması için ilk adım atılmış olacaktır.

Açığa satış yapılan payların t+2 içerisinde yerine konulması zorunluluğu sebebiyle, keskin düşüşler yerine volatil bir piyasa oluşacağı, günümüzde yaşandığı gibi tepkisiz düşüşlerin yerini kapatılan açık pozisyonlar sebebiyle tepki hareketleri alacaktır.
Şimdilik açığa satışın sadece BİST50’de sonra da genele yaygın olacağı yönünde bir genel kanı bulunmaktadır. Bu durumda ederinin üstünde fiyatlanan hisseler için açığa satışın serbest bırakılması ile birlikte denge unsuru yaratılacak ve piyasa dinamikleri daha sağlıklı çalışacaktır. Bunun özellikle manipüle edilen hisseler sebebiyle zara gören yatırımcıları koruma refleksi yaratacağı da göz ardı edilmemelidir.
Kredili hacminin açığa satışın kaldırıldığı dönemde daha fazla arttığı göz önüne alındığında, özellikle piyasa için ciddi bir risk oluşturan kredili işlemlerin azalacağı ve dolayısıyla kredi riskinin de düşeceği hesaba katılmalıdır.

Açığa satışın alternatifi olarak görülen vadeli işlemlerin hacmindeki artış dikkate alındığında, açığa satışın serbest bırakılması durumunda, son iki yıldır herkesin şikayetini dile getirdiği vadeli fiyatı ile dayanak varlığın fiyatını etkilemeye çalışma alışkanlığı ortadan kalkacak, piyasa dinamikleri sağlıklı olarak çalışmayabaşlayacaktır.